Θεματικούς κήπους μπορεί κανείς να απολαύσει σε διάφορα μέρη της Ελλάδας. Ο πιο κοντινός για τους κατοίκους της Αθήνας αξιόλογος κήπος είναι ο Βοτανικός Κήπος Διομήδους, όπου κανείς μπορεί περιηγουμένως όχι μόνο να απολαύσει την πολυποίκιλη βλάστηση, αλλά και να μάθει πολύτιμες πληροφορίες για τη ζωή και τη χρήση πολλών φυτών από τον άνθρωπο στο διάβα του πάνω στη Γη.
Εδώ φιλοξενούνται σε ένα κομμάτι γης φυτά που έχουν το δικό τους κομμάτι στην εξέλιξη της Ιστορίας των ανθρώπων. Ο κήπος με τα ιστορικά φυτά.
Άλλος ένας βοτανικός παράδεισος είναι ο Βαλκανικός Βοτανικός Κήπος Κρουσσίων στο Κιλκίς. Κι εδώ ο επισκέπτης μπορεί να μάθει για τις χρήσεις πολλών ομάδων φυτών, να τα δει από κοντά σε πλήρη ανάπτυξη, οπότε όλες οι πληροφορίες που μπορεί να έχει στο γνωστικό του υπόβαθρο, να αποκτήσουν εικόνα και ίσως και μυρωδιά, αν είναι φυτά που ευωδιάζουν.
Μεγάλο όμως ενδιαφέρον παρουσιάζει και ο κήπος της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης, που άρχισε να ανακατασκευάζεται από το 2013 με στόχο να δημιουργηθεί ένας μοναστηριακός κήπος χωρισμένος σε τρεις θεματικές ενότητες: στον κήπο των αρετών, τον εδώδιμο κήπο και τον βιβλικό, κήπος που ονομάζεται έτσι γιατί φιλοξενεί φυτά που αναφέρονται σε χωρία της Αγίας Γραφής.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που δίνουν, το μοναστήρι της Αγίας Τριάδος Χάλκης είναι το πρώτο ορθόδοξο μοναστήρι στο οποίο σχεδιάστηκε και καλλιεργείται κήπος με τα φυτά που αναφέρονται στην Αγία Γραφή, τα οποία αριθμούνται σε ογδόντα δύο. Τουλάχιστον εξήντα πέντε από αυτά έχουν ήδη φυτευτεί, ενώ συνολικά στα 14 στρέμματα γης που εκτείνεται ο κήπος βασιλεύουν τριακόσια πενήντα είδη φυτών.
Αλλο ένα μικρό κομμάτι των κοινών ιστορικών διαδρομών ανθρώπων και φυτών στη ζωή διαφαίνεται στην ταύτιση κάποιων φυτών με αρετές, σχέση που αποτυπώθηκε πάλι στον κήπο της Θεολογικής Σχολής.
Σήμα κατατεθέν αποτελούν τα φυτά από τους βυζαντινούς κήπους, που παραπέμπουν σε συγκεκριμένες αρετές. Ο φοίνικας συμβολίζει τη δικαιοσύνη, η άμπελος την ηρεμία, η ροδιά το θάρρος και ο βάτος την υπακοή.
Ξεκινώντας κανείς από την πύλη του κήπου των αρετών, ακολουθεί το μονοπάτι που οδηγεί στο κέντρο του κήπου. Τρία είναι τα προπύλαια δέντρα στον κήπο αυτόν: κυπαρίσσι, κέδρος και πεύκο. Ολα είναι βραδυαυξή, αειθαλή φυτά που μεγαλώνουν ως αυτοφυή στο μεσογειακό οικοσύστημα. Οι καρποί τους -μικρά, στυφά κουκουνάρια- δεν είναι εδώδιμοι, δεν προσφέρονται για απόλαυση. Εισηγούνται την εγκράτεια.
Στη συνέχεια συναντά κανείς τα δέντρα των κίτρων. Μετά την εγκράτεια, υπάρχει η αγνότητα και η σωφροσύνη. Οι ελλειψοειδείς, μη χυμώδεις καρποί τους, τα κίτρα, έχουν χρώμα “ωχρό”, σαν την ωχρότητα της σωφροσύνης.
Σε επόμενο στάδιο στέκεται ορθός ο φοίνικας με τον στητό κορμό του, συμβολίζοντας τη δικαιοσύνη. Οπως ο φοίνικας αργεί να καρποφορήσει, έτσι κι η δικαιοσύνη απαιτεί μεγάλο μόχθο και άσκηση για να αποφέρει καρπούς.
Σειρά έχουν τα κρίνα που συμβολίζουν την ακτημοσύνη. Συγκινούν την όραση με την ωραία τους χροιά και το στρογγυλό τους σχήμα, όπως και την όσφρηση με τη γλυκιά τους ευωδία. Πιο πέρα από τα ρόδινα κρίνα μεγαλώνουν συκιές που σκιαγραφούν την πραότητα και τη συγκράτηση της οργής. Κι όπως θαυμάζει κανείς τις ευθαλείς κι εύκαρπες συκιές, έτσι θαυμάζει δίπλα τους την άμπελο, που με τη σκιερή δροσιά των φύλλων της προσφέρει εικόνα ηρεμίας και πνευματικής ευφροσύνης. Γιατί όποιος συγκρατεί τον θυμό του, έχει τη χαρά στην ψυχή του.
Την άμπελο διαδέχεται η ροδιά που συσχετίζεται με τις αρετές του θάρρους και του σθένους. Κοντά της χωροθετείται η ροδακινιά. Κανένας άλλος καρπός δεν συμβολίζει καλύτερα τις αρετές της μετριοφροσύνης και της ταπεινοφροσύνης. Πρέπει κανείς να σκύψει και να υποκλιθεί, περνώντας από κάτω της για να μαζέψει τους καρπούς της.
Φτάνοντας στο κέντρο του κήπου των αρετών, ένα μεγάλο δέντρο με κλαδιά από πάνω ως κάτω συμβολίζει την προσευχή.Είναι ο στύραξ ή υγράμβαρη. Γύρω του το νερό τού παρέχει τη ζωοδόχο δύναμη να υψωθεί προς τον ουρανό “προσευχόμενος”. Πάνω του αναρριχάται και στηρίζεται η σμίλαξ, η οποία συμβολίζει τη γνώση, παραπέμποντας στον τρόπο που η προσευχή υποστηρίζει τη γνώση προκειμένου να προσεγγίσει κανείς το θείο.
Στη συνέχεια απαντάται η ελιά. Της ελιάς το γέννημα, το “έλαιον”, είναι ομόηχο και συγγενές της ειλικρινούς ελεημοσύνης (έλεος), με την οποία η ψυχή εκφράζει τις ύψιστες των αρετών. Γειτονεύει με τον βάτο της υπακοής, ο οποίος κλείνει τον κύκλο της διαδρομής. Φυτό φτωχό από τη φύση του, υποκύπτει όταν κανείς προσπαθήσει να το ξεριζώσει, ενώ το ακανθώδες του συμβολίζει το τραχύ κι επίπονο της ζωής των ανθρώπων. Ωστόσο χαράζει ταυτόχρονα μια καινούργια πορεία προς τους καρποφόρους κήπους της αγάπης που “ουδέποτε εκπίπτει”.
«Καὶ εἶπεν ὁ Θεός· βλαστησάτω ἡ γῆ βοτάνην χόρτου, σπεῖρον σπέρμα κατὰ γένος, καὶ ξύλον κάρπιμον ποιοῦν καρπὸν κατὰ γένος, οὗ τὸ σπέρμα αὐτοῦ ἐν αὐτῷ».
Είναι τα πρώτα λόγια στην «Εξαήμερο» του Μεγάλου Βασιλείου (αναφέρεται στα πρώτα κεφάλαια της Γένεσης κι είναι ένα από τα σπουδαιότερα έργα της Πατερικής Γραμματείας), όταν ξεκινά να εξηγεί τα περί βλαστήσεως της γης.
«Ἀλλὰ καὶ ξύλον κάρπιμον, φησὶ, ποιοῦν καρπόν, οὗ τὸ σπέρμα αὐτοῦ ἐν αὐτῷ κατὰ γένος καὶ καθ᾿ ὁμοιότητα ἐπὶ τῆς γῆς. Ἐπὶ τούτῳ τῷ ῥήματι πᾶσαι μὲν λόχμαι κατεπυκνοῦντο· πάντα δὲ ἀνέτρεχε δένδρα, τά τε πρὸς μήκιστον ὕψος διανίστασθαι πεφυκότα, ἐλάται καὶ κέδροι, καὶ κυπάρισσοι καὶ πεῦκαι· πάντες δὲ θάμνοι εὐθὺς ἦσαν ἀμφίκομοι καὶ δασεῖς· καὶ τὰ στεφανωματικὰ λεγόμενα τῶν φυτῶν, αἵ τε ῥωδωνιαὶ καὶ μυρσίναι καὶ δάφναι, πάντα ἐν μιᾷ καιροῦ ῥοπῇ, οὐκ ὄντα πρότερον ὑπὲρ τῆς γῆς, εἰς τὸ εἶναι παρῆλθε, μετὰ τῆς οἰκείας ἕκαστον ἰδιότητος, ἐναργεστάταις μὲν διαφοραῖς ἀπὸ τῶν ἑτερογενῶν χωριζόμενον, οἰκείῳ δὲ ἕκαστον γνωριζόμενον χαρακτῆρι. Πλήν γε ὅτι τὸ ῥόδον τότε ἄνευ ἀκάνθης ἦν, ὕστερον δὲ τῷ κάλλει τοῦ ἄνθους ἡ ἄκανθα παρεζεύχθη, ἵνα τῷ τερπνῷ τῆς ἀπολαύσεως ἐγγύθεν ἔχωμεν παρακειμένην τὴν λύπην, μεμνημένοι τῆς ἁμαρτίας, δι᾿ ἣν ἀκάνθας καὶ τριβόλους ἡμῖν ἀνατέλλειν κατεδικάσθη ἡ γῆ. Ἀλλὰ προσετάχθη, φησὶ, Ξύλον κάρπιμον, ποιοῦν καρπὸν ἐπὶ τῆς γῆς, οὗ τὸ σπέρμα αὐτοῦ ἐν αὐτῷ, ἐκδοῦναι ἡ γῆ·
... Αἴγειροι γὰρ, καὶ ἰτέαι, καὶ πτελέαι, καὶ λεῦκαι, καὶ ὅσα τοιαῦτα, καρπὸν μὲν οὐδένα δοκεῖ φέρειν ἐκ τοῦ προδήλου, σπέρμα δὲ ἕκαστον τούτων ἔχον ἀκριβῶς ἄν τις ἐξετάζων ἐξεύροι.
... Πρότερον μέντοι, ὥσπερ ἔφαμεν, μνήμης ἠξιώθη τὰ συνεκτικώτερα τῆς ζωῆς ἡμῶν, ὅσα ἔμελλε τοῖς οἰκείοις καρποῖς τὸν ἄνθρωπον δεξιούμενα, ἄφθονον αὐτῷ παρασκευάζειν τὴν δίαιταν·
Ἄμπελος μὲν οἶνον γεννῶσα εὐφραίνειν μέλλοντα καρδίαν ἀνθρώπου· ἐλαία δὲ καρπὸν παρεχομένη ἱλαρύνειν δυνάμενον πρόσωπον ἐν ἐλαίῳ. Πόσα συνέτρεχε κατὰ ταὐτὸν ἠπειγμένως ὑπὸ τῆς φύσεως παραγόμενα; Ἡ ῥίζα τῆς ἀμπέλου· τὰ κλήματα ἐν κύκλῳ εὐθαλῆ καὶ μεγάλα ὑπὲρ γῆς κεχυμένα· ὁ βλαστὸς, οἱ ἕλικες, ὁ ὄμφαξ, οἱ βότρυες. Ἀρκεῖ σου τῇ ὄψει καὶ ἄμπελος συνετῶς ὁραθεῖσα ὑπόμνησίν σοι τῆς φύσεως ἐμποιῆσαι. Μέμνησαι γὰρ δηλονότι τῆς τοῦ Κυρίου εἰκόνος, ὅτι ἄμπελον ἑαυτὸν λέγει, καὶ τὸν Πατέρα τὸν γεωργόν, καὶ τοὺς καθ᾿ ἕνα ἡμῶν διὰ τῆς πίστεως ἐμπεφυτευμένους τῇ Ἐκκλησίᾳ κλήματα προσηγόρευσε· καὶ προσκαλεῖται ἡμᾶς εἰς πολυκαρπίαν, ἵνα μὴ ἀχρηστίαν καταγνωσθέντες τῷ πυρὶ παραδοθῶμεν»·
Και αν ακόμη κανείς δεν μπορεί να φέρει την ακριβή ερμηνεία στα σύγχρονα ελληνικά των γραπτών του Μ. Βασιλείου, σίγουρα μπορεί να ανακαλύψει φυτά που ζουν δίπλα μας ώς σήμερα και τα θεωρούμε δικά μας, ελληνικά. Eλατα, κέδροι, κυπαρίσσια, πεύκα, λεύκες, αμπέλι, ελιά, ρόδα.
Ανθρωποι και φυτά: δεσμοί ζωής
Με τη θεραπευτική δεινότητα αυτών των φυτών, που αναφέρονται σε εδάφια της Βίβλου, ασχολήθηκε και αποτύπωσε στο βιβλίο της «Τα θεραπευτικά φυτά της Βίβλου» (εκδόσεις Ψύχαλου) η πρώτη φυτωριούχος στην Ελλάδα, Αναστασία Κανδύλη, πτυχιούχος της Αγγλικής Φιλολογίας και Βοτανοθεραπευτικής, παραθέτοντας ταυτόχρονα και ιστορικά, μυθολογικά στοιχεία.
Ξεχωρίσαμε μερικά από αυτά ως απολύτως γνώριμα στα μάτια μας, καταγεγραμμένα στο dna της μνήμης μας αλλά και του πολιτισμού μας.
Κρίνος
«Αδελφιδός μου εμοί, καγώ αυτώ, ο ποιμαίνων εν τοις κρίνοις», Ασμα 2, 16
Σύμφωνα με έναν γνωστό μύθο, ο Απόστολος Θωμάς, μη πιστεύοντας τις διαδόσεις για την Ανάσταση της Παρθένου, άνοιξε τον τάφο της. Μέσα, αντί του σώματός της, βρήκε τον τάφο γεμάτο κρίνα και τριαντάφυλλα.
Μια αρχαία παράδοση αναφέρει ότι πριν από τη νύχτα της αγωνίας στον κήπο της Γεθσημανής όλα τα κρίνα ήταν αρχικά λευκά και με όρθιους κλώνους. Ενώ όλα τα άλλα άνθη από τη λύπη τους για τον Ιησού έσκυψαν το κεφάλι τους, ο κρίνος, επειδή είχε ονομαστεί το πιο όμορφο, υπερήφανα κράτησε το κεφάλι του ψηλά για να το θαυμάσουν. Αλλά όταν ο Ιησούς έριξε τη γεμάτη μομφή ματιά του σε αυτό, τότε το κρίνο κοκκίνισε από ντροπή. Γι' αυτό τα άνθη από τα κόκκινα κρίνα, όπως του κρίνου του Χαλκηδόνιου, ακόμη σκύβουν το κεφάλι τους από ντροπή για την προηγούμενη αλαζονεία τους.
Ο κρίνος ο πάλλευκος (Lilium canditus) πάντα στη δυτική και ανατολική παράδοση θεωρούνταν έμβλημα της αγνότητας και της χάριτος. Οι αρχαίοι Ελληνες το ονόμαζαν ρόδο της Ηρας, επειδή, κατά τα μυθευόμενα, βλάστησε από μια σταγόνα γάλα της θεάς Ηρας. Κατά τον Διοσκουρίδη, καλείται και κρίνον το βασιλικόν ή κρινάνθεμον και είναι το γνωστό σε όλους με το όνομα κρίνος της Παναγίας. Η ονομασία Lilium είναι λατινική και συγγενεύει με την ελληνική λέξη λείριον, την οποία χρησιμοποιούσε ο Θεόφραστος για τον κρίνο της Παναγίας.
Αμυγδαλιά
«Και εγένετο την επαύριον και εισήλθε Μωυσής και Ααρών εν τη σκηνή του μαρτυρίου, και ιδού εβλάστησεν η ράβδος Ααρών, εις οίκον Λευί και εξήνεγκε βλαστόν και εξήνθησεν άνθη και εβλάστησε κάρυα (αμύγδαλα)», Αριθμοί ΙΖ. 23
Κατά την εβραϊκή μυθολογία τα μπαστούνια των Μωυσή και Ααρών ήταν από ξύλο αμυγδαλιάς. Με ραβδί χτύπησε τον βράχο ο Μωυσής και ξεπήδησε νερό.
Η εβραϊκή λέξη για την αμυγδαλιά (shaked) σημαίνει «ο αφυπνιστής» και δηλώνει το ξύπνημα της φύσης, γιατί η αμυγδαλιά είναι το πρώτο δέντρο της άνοιξης.
Μερικοί μελετητές συμπέραναν ότι ίσως είναι τα άνθη της αμυγδαλιάς που ενέπνευσαν τους Ισραηλίτες να σχεδιάσουν την επτάφωτη λυχνία. Στον «Εκκλησιαστή» τα λευκά της άνθη συγκρίνονται με τα ασημένια μαλλιά της γεροντικής ηλικίας.
Η μυθολογία μας έχει πλάσει διαφορετικούς μύθους. Ενας από αυτούς λέει πως όταν ο Αττις, θεός των Φρυγών και των Λυδών, ευνοούμενος της Ρέας, ευνουχίστηκε μόνος του κάτω από μια λεύκα και πέθανε, η Κυβέλη, θεά της γονιμότητας, έθαψε τα γεννητικά του όργανα και στον τόπο αυτό φύτρωσε η αμυγδαλιά. Ο ευνουχισμός εδώ συμβολίζει την αδυναμία βλάστησης κατά τη χειμερινή περίοδο. Η πικρή αμυγδαλιά θεωρείται σύμβολο της πικρίας και της θλίψης.
Μυρτιά
«Θήσω εις την άνυδρον γην κέδρον και πύξον και μυρσίνην και κυπάρισσον και λεύκην», Ησαΐας
Στην ελληνική μυθολογία η νύμφη Δάφνη, για να ξεφύγει από την καταδίωξη του Απόλλωνα, μεταμορφώθηκε σε μυρτιά. Στεφάνια από μυρτιά φορούσαν οι άρχοντες των Αθηναίων όταν έκαναν θυσίες όπως και οι νικητές των Ολυμπιακών Αγώνων.
Η μυρσίνη, ο πλάτανος, η δάφνη και ο φοίνικας ήταν δέντρα που βρίσκονταν υπό την προστασία του θεού Απόλλωνα.
Ο Διοσκουρίδης βεβαιώνει ότι από τους μαύρους καρπούς της μυρτιάς της κοινής, αναμεμιγμένους με κρασί, έφτιαχναν τον μυρτινίτη οίνο, ενώ από τα φύλλα και τους καρπούς της τον μυρσινίτη οίνο. Ο θάμνος ήταν αφιερωμένος στη θεά της ομορφιάς Αφροδίτη, γι' αυτό ονομάζεται ιερά και είναι σύμβολο της παρθενίας, της αγάπης και της ειρήνης.
Ροδιά
«Ως σπαρτίον το κόκκινον χείλι σου, και η λαλιά σου ωραία, ως λέπυρον ροάς μήλο σου εκτός της σιωπήσεώς σου», Ασμα Ασμάτων
Στη Βίβλο αναφέρεται συχνά η ροδιά και παρομοιάζεται με τη γυναικεία ομορφιά, οι σπόροι της συμβολίζουν τη γονιμότητα και ο κόκκινος χυμός τους το νέκταρ της αγάπης. Οσο για τα κατακόκκινα λουλούδια της, αυτά αντιπροσωπεύουν το ξύπνημα και την ομορφιά της άνοιξης.
Αφού είναι σύμβολο ζωής και γονιμότητας, για αυτό τον λόγο σπάζουμε ρόδι σε γάμους και την Πρωτοχρονιά.
Σαν θάμνος ήταν αφιερωμένος στην Ηρα, προστάτιδα του γάμου και της γέννας. Υποτίθεται ότι το ρόδι είναι το «μήλον της Εριδος» που έδωσε ο Πάρις στη θεά Αφροδίτη. Στα Θεσμοφόρια, στις εορτές της θεάς Δήμητρας, όπως και στην τέλεση των Ελευσίνιων Μυστηρίων, απαγορευόταν να τρώνε ρόδια γιατί θεωρούνταν ιερά.
Πασιφλώρα
Ενα φυτό πολύ συνδεδεμένο με τα πάθη του Χριστού είναι η πασιφλώρα Παθανθές, κοινώς ρολογιά ή ωρολόγι, που όμως δεν αναφέρεται πουθενά στη Βίβλο κατά τη συγγραφέα.
Η ιστορία του άνθους σε σχέση με τον χριστιανικό συμβολισμό του αρχίζει το 1610, όταν ένας Μεξικανός καλόγερος του Τάγματος των Αυγουστίνων έφερε ένα άνθος ρολογιάς ως σχέδιο στον Jacomo Bosio, ο οποίος ετοίμαζε ένα έργο με τον Σταυρό του Μαρτυρίου. Ετσι το μπουμπούκι του άνθους θεωρήθηκε σύμβολο της Ευχαριστίας, το μισανοιγμένο άνθος, το Αστέρι της Ανατολής που οδήγησε τους Μάγους στο Θείο Βρέφος.
Τα φύλλα του, που έχουν πέντε προεξοχές, δηλώνουν τα χέρια των διωκτών του. Τα πέντε σέπαλα και τα πέντε πέταλα θεωρήθηκε ότι αντιπροσωπεύουν τους δέκα μαθητές που ήταν παρόντες κατά τη σταύρωση.
Ο ύπερος, που βρίσκεται στο κέντρο του άνθους, είναι η στήλη πάνω στην οποία βασανίστηκε ο Χριστός. Ο τριπλός στύλος, τα τρία καρφιά.
Οι πέντε στήμονες, τα πέντε τραύματα. Τα νήματα που είναι γύρω, το ακάνθινο στεφάνι που έβαλαν επί της κεφαλής του.
Το μπλε χρώμα του λουλουδιού, τον ουρανό. Η άνθηση, που κρατά μόνο τρεις μέρες, είναι ο χρόνος που μεσολάβησε από την ταφή στην ανάσταση.
Ροδή
«Στεψώμεθα ρόδων κάλυξι πριν μαρανθήναι», Σοφία Σολομώντος
Η λέξη ρόδο που αναφέρεται στις Γραφές είναι ένα από τα πιο διαμφισβητούμενα φυτά της Βίβλου. Εχουν δοθεί διάφορες ερμηνείες όσον αφορά «τα ρόδα» και τους «κάλυκες» που αναφέρονται στο παραπάνω εδάφιο κι έχουν καταλήξει ότι πιθανώς να είναι η Ροδή η φοινικική. Τέσσερα είδη του γένους της Ροδής είναι ιθαγενή στη χώρα του Ισραήλ. Τα δύο είναι αλπικοί θάμνοι, το ένα στο όρος Ερμόν και το δεύτερο στο όρος Σινά. Τα δύο άλλα είναι η Ροδή η κυνοροδή (rosa canina) και η Ροδή η φοινικική.
Ολες οι θρησκείες και μυθολογίες έχουν υφάνει ιστορίες και μύθους όπου το τριαντάφυλλο κυριαρχεί.
Οταν η Εύα στον κήπο της Εδέμ φίλησε ένα λευκό τριαντάφυλλο, αυτό κοκκίνισε από ντροπή και από τότε παρέμεινε το ροδαλό του χρώμα. Πριν από το προπατορικό αμάρτημα το ρόδο δεν είχε αγκάθια.
Για την καταγωγή του ρόδου και πάλι υπάρχουν διάφορες εκδοχές. Μία είναι ότι το τριαντάφυλλο, που συμβολίζει την ομορφιά και τον έρωτα, ανήκει στην Αφροδίτη. Την ώρα που η θεά αναδύθηκε από τον αφρό της θάλασσας, την ίδια στιγμή το πρώτο τριαντάφυλλο ξετύλιξε τα πέταλα του. Αυτό ήταν το δώρο των θεών για να γιορτάσουν τη γέννηση της ομορφιάς, της γονιμότητας και της αγάπης.
Αρχικά το λουλούδι ήταν άσπρο, αλλά βάφτηκε κόκκινο από το αίμα της θεάς που, τρέχοντας ξυπόλητη για να σώσει τον αγαπημένο της Αδωνι από τα χέρια του θυμωμένου Αρη, πάτησε μια τριανταφυλλιά με αγκάθια.
Το φυτό όμως ήταν επίσης αφιερωμένο στην Αυγή (Aurora) ως έμβλημα νιότης και ο Ερως (Cupid) δωροδόκησε μ' ένα τριαντάφυλλο τον θεό της σιωπής Αρποκράτη, για να μη μαρτυρήσει τις αταξίες του. Λέγεται ότι από αυτόν τον μύθο ξεκίνησε το έθιμο των μεσαιωνικών ημερών, να κρεμούν ένα τριαντάφυλλο στο κέντρο της οροφής όταν ήταν να γίνουν κρυφές συναντήσεις.
Δάφνη
«Είδον τον ασεβή υπερυψούμενον και επαιρόμενον ώς τας κέδρους του Λιβάνου», Ψαλμοί
Με τους κλώνους της απολλωνίου δάφνης στεφάνωναν τους αυτοκράτορες και τους αθλητές, ενώ αναφέρεται στην πρώτη επιστολή του αποστόλου Παύλου προς Κορινθίους. Η δάφνη συμβολίζει την ευημερία και θεωρούνταν ότι προστάτευε τα σπίτια από την κακοτυχία και τους κεραυνούς.
Οι Ρωμαίοι συνήθιζαν μπροστά στις πύλες των αυτοκρατορικών ανακτόρων να φυτεύουν σε σειρά δενδροστοιχίες με δάφνες, γι' αυτό και ο Πλίνιος τις ονόμασε θυρωρό και φύλακα των ανακτόρων, οι δε ιερείς τους χρησιμοποιούσαν κλωναράκια δάφνης για να ραντίζουν το αγιασμένο νερό ή το αίμα της θυσίας. Για τους Ρωμαίους και τους Ελληνες η δάφνη συμβολίζει τη νίκη.
Το δέντρο είναι δίοικο και ίσως εξαιτίας αυτής του της ιδιότητας έχει δισυπόστατη συμβολική σημασία. Συμβολίζει τον πλούτο και την κακία, αλλά, σαν αειθαλές, και τον θρίαμβο, τη νίκη, την επιτυχία. Ο Δαβίδ το επέλεξε ως σύμβολο ευημερίας για το γεγονός ότι είναι διαρκώς πράσινο.
Κυπαρίσσι
«Κόπτει εις εαυτόν κέδρους και λαμβάνει την κυπάρισσον και την δρυν, τα οποία εκλέγει εις εαυτόν μεταξύ των δέντρων του δάσους», Ησαΐας
Οι αρχαίοι Ρωμαίοι συνήθιζαν όταν γεννιόταν ένα κορίτσι να φυτεύουν ένα κυπαρίσσι στα κτήματά τους, το οποίο θα ήταν -όταν θα έφτανε η ώρα η καλή- η προίκα της. Από το ξύλο του θα φτιαχνόταν το σπίτι, τα πατώματα, τα έπιπλα. Γι' αυτό και ονομαζόταν «προιξ θυγατρός/dos filiae». Αυτή η συνήθεια έφτασε μέχρι τις μέρες μας και συνηθίζεται κυρίως σε Πελοπόννησο και Κρήτη.
Οι Ελληνες μεταχειρίζονταν το ξύλο του για να λαξεύουν τους νόμους τους και οι Ρωμαίοι στην κατασκευή των πλοίων τους. Το ξύλο του είναι ευκολοκατέργαστο και δεν σαπίζει.
Παράδειγμα της ανθεκτικότητάς του, οι πόρτες του καθεδρικού ναού του Αγ. Πέτρου στη Ρώμη που είναι κατασκευασμένες από ξύλο κυπαρισσιού και δεν παρουσιάζουν κανένα σημάδι σήψης μετά από 1.200 χρόνια.
Το κυπαρίσσι συνδέεται με τη λατρεία της Αρτέμιδος και της Εκάτης και θεωρείται φύλακας των τάφων των νεκρών. Το ευθυτενές παράστημά του εκφράζει την ανάταση, τη γαλήνη, την περισυλλογή και την προσευχή.
Πηγή: Βάση Παναγοπούλου, Οι ρίζες των φυτών της Βίβλου φτάνουν στο σήμερα, Εφημερίδα των Συντακτών, 30/12/2018
https://www.efsyn.gr/nisides/177490_oi-rizes-ton-fyton-tis-bibloy-ftanoyn-sto-simera
