Τρίτη 26 Απριλίου 2022

Ο συμβολισμός της καρδερίνας και τα θεία Πάθη

Αν υπάρχει κάποιο είδος πουλιού που είναι συνδεδεμένο με την περίοδο της Μεγάλης Εβδομάδας, αυτή είναι σίγουρα η καρδερίνα.

Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι απεικονίζεται σε περισσότερους από 500 πίνακες της Αναγέννησης και στα τέλη του Μεσαίωνα. Αυτό που είχε σημασία για όλους αυτούς τους ζωγράφους δεν ήταν η ακριβής απεικόνιση του φυσικού κόσμου, αλλά το συμβολικό ή αλληγορικό νόημα του πτηνού. Ιδιαίτερα σε πίνακες όπου απεικονίζεται η Παναγία, η καρδερίνα κατείχε συχνά κεντρική θέση στη σύνθεση, σκαρφαλωμένη στα δάχτυλα της Θεοτόκου ή κουρνιασμένη στα δάχτυλα του μικρού Χριστού.

Τι ήταν αυτό λοιπόν που έκανε τόσο δημοφιλή την καρδερίνα;  Αρχικά, η έντονα κίτρινη, σαν χρυσή, φάσα στα φτερά της, ένα χρώμα που από τους αρχαίους Έλληνες είχε συνδεθεί με την ικανότητα να θεραπεύει τις ασθένειες. Έπειτα, το λαμπερό κόκκινο πρόσωπο: από τους μεσαιωνικούς χρόνους υπήρχε ο μύθος (στους Χριστιανούς) ότι το πτηνό είχε αποκτήσει τα κόκκινα, σαν βαμμένα με αίμα, φτερά του προσώπου του, όταν έκατσε στον ώμο του Χριστού που ήταν πάνω στον Σταυρό και προσπάθησε να του αφαιρέσει το ακάνθινο στεφάνι του. 

Τέλος, τα γαϊδουράγκαθα που αποτελούν βασική τροφή της καρδερίνας, είχαν συμβολική σχέση με τη Σταύρωση αλλά και τα ίδια θεωρούνταν θεραπευτικά.















Τζιοβάνι Μπατίστα Τιέπολο, Η Παναγία με την καρδερίνα (περ.1767-1770), Εθνική Πινακοθήκη, Ουάσινγκτον


















 

Ραφαήλ Σάντσιο, Η Παναγία με την καρδερίνα (1505-1506), Πινακοθήκη Ουφίτσι, Φλωρεντία.